De afgelopen jaren komen geregeld berichten in de pers over toezichthouders die falen. Je kunt denken aan diverse woningcorporaties, scholen als InHolland en zorginstanties. Hoe komt het toch dat toezichthouders het vaak laten afweten? Uit onderzoek blijkt dat er patronen zijn die leiden tot het falen van toezichthouders.
Wat zijn de belangrijkste redenen van falend toezicht? Zijn dat de toegenomen marktwerking, verouderde opvattingen over het toezicht, gebrek aan checks and balances? En wat kunt u doen om falen te voorkomen?
Veel hangt toch af van de inzet en het gedrag van mensen zelf. Toezicht blijft mensenwerk. En vooral: “je doet het er niet zomaar meer even bij”, zoals nog vaak wordt gedacht. Er worden andere en hogere eisen gesteld aan toezicht dan 7 jaar geleden.
Alle misstanden van de afgelopen tijd kunnen niet los worden gezien van geleidelijke deregulering, toegenomen eisen marktwerking en grotere complexiteit van organisaties.
Van de bestuurder wordt veel meer verwacht dan alleen het bewaken van het budget. Meer ondernemerschap, kunnen managen van nieuwe financieringsvormen, vraagt andere competenties. Hier zijn de Raden van Toezicht vaak niet kritisch genoeg op. Daarbij gaan de ontwikkelingen sneller dan verwacht.
Daarbij vinden veel toezichthouders dat ze zich niet te veel mogen bemoeien de organisatie. Patronen van tekortkomingen in het toezicht blijken, naast het ontbreken van helder toezichtkader, vooral ook aspecten van gedrag aan de orde te zijn.
Patronen van tekortkomingen
- De toegenomen complexiteit stelt hogere eisen aan het bestuur en het toezicht daarop.
Ook het toezicht dient zich verder te professionaliseren. Daar waar vroeger de mensen met een verdienste in de maatschappij voor deze functie in aanmerking kwamen (vrijwilligers model) wordt nu veel meer expertise gevraagd die recht doet aan de kernfunctie en de complexiteit van de organisatie.
- Raden van Toezicht vergewissen zich onvoldoende over waar de bestuurder mee bezig is.
De Raad van Toezicht weet vaak onvoldoende waar de bestuurder als ‘halve ondernemer’ mee bezig was en welke risico’s hij daarbij neemt. Een toezichtkader maakt helder waarbinnen de directeur bestuurder zich kan bewegen en waarop toezicht gehouden wordt. De Raad van Toezicht kan zich dan beter vergewissen dat zij de noodzakelijke informatie krijgt op afwegingscriteria en mogelijke risico’s.
- Dialoog met de omgeving intern en extern
Er zijn nogal wat Raden van Toezicht die het nalaten een dialoog met de omgeving aan te gaan. Met de omgeving worden de stakeholders bedoeld. De belangen behartigers de ondernemingsraden etc.
- Ontbreken van een toezichtkader
Bij bijna alle Raden van Toezicht die falen ontbreekt het aan een concreet toezichtkader bij de beoordeling van de ontwikkelingen en bestuursbesluiten. Toezicht houden is teamwork en omdat de verwachtingen nog al eens uit een kunnen lopen is het maken van heldere afspraken aan de voorkant de nummer 1 om falen te voorkomen.
Falen is geen optie!
Het hebben van een toezichtkader is voorwaarde scheppend. Al het andere ligt in het verlengde van dit toezichtkader en zit in handelen en gedrag, goed kritisch blijven en geen boter op je hoofd.
Vragen over hoe handig een toezichtkader op te stellen? Neem contact op met
Wilma Jongsma